Over het probleem

  • Grote verschillen: Er zijn grote verschillen in gezondheid tussen mensen. Opvallend is dat die veel te maken hebben met opleidingsniveau en inkomen. Voor Utrecht valt op dat de verschillen in (gezonde) levensverwachting tussen armere en rijkere wijken wel 12 jaar zijn. Roken, gebrek aan beweging en ongezonde voeding leiden tot meer overgewicht, hart- en vaatziekten en kanker.
  • Complex van oorzaken: Er zijn veel verschillende oorzaken van deze verschillen, die onderling samenhangen. Het gaat bijvoorbeeld om de sociale omgeving, de fysieke omgeving, zorg en leefstijl. Een gezonde leefstijl is gemakkelijker met voldoende geld voor gezonde voeding en sportactiviteiten. Stress, bijvoorbeeld over schulden, werkloosheid of slechte huisvesting, vermindert de psychologische ruimte om verstandige keuzes te maken. Mensen met minder opleiding doen vaker fysiek belastend werk. En mensen met financiële problemen maken minder gebruik van zorg, vanwege het eigen risico en eigen bijdragen. Daarnaast is (de toegang tot) kennis over gezondheid niet gelijk verdeeld. Ook is er de invloed van omgevingsfactoren als de hoeveelheid fijnstof in de lucht. Sociale steun maakt het gemakkelijker om gezonde keuzes te maken. In sport- en schoolkantines is vaak meer aanbod van ongezonde dan van gezonde producten. Gezonde producten zijn vaak duurder.

 

Uitgangspunten voor oplossingen

  • Integrale aanpak: Vanwege het complex van oorzaken is een integrale aanpak nodig: leefstijl, milieu, arbeidsmarkt, sociale samenhang, fysieke omgeving, gezonde kantines op scholen en bij sportverenigingen. Dit betekent een aanpak over beleidsterreinen heen en met medewerking van bewoners en maatschappelijk middenveld.
  • Lange termijn: Verbetering van gezondheid en verkleining van gezondheidsverschillen vraagt om een lange adem en een aanpak die langer duurt dan een collegeprogramma.
  • Spanningsveld tussen eigen verantwoordelijkheid en solidariteit: Mensen kunnen zelf heel veel doen wat betreft leefstijl. In de huidige tijdgeest wordt veel nadruk gelegd op die eigen verantwoordelijkheid. Belangrijk is om te beseffen dat de mogelijkheden om die eigen verantwoordelijkheid te nemen niet voor iedereen gelijk zijn. Ze hangen onder meer samen met opleiding, inkomen, sociaal netwerk en fysieke omgeving. Dit vraagt om onderlinge solidariteit: gezamenlijke actie om de gezondheid van iedereen te verbeteren, bijvoorbeeld door de zorg betaalbaar te houden of maken en door gezonde keuzes goedkoper en gemakkelijker te maken. Te veel nadruk om eigen verantwoordelijkheid kan leiden tot ‘schuld’denken en daarmee de onderlinge solidariteit verminderen.
  • Gedragsverandering vanuit eigen motivatie: Het is niet gemakkelijk om gezonde keuzes te maken en leefstijl te veranderen. Uit de praktijk blijkt dat bespreken beter werkt dan aanspreken. Bespreken betekent aansluiten bij de belevingswereld met respect voor de eigenwaarde van mensen. Een mooi voorbeeld is dat in bepaalde culturen overgewicht niet gezien wordt als een probleem. In gesprekken bleek dat ze tanderosie en het lelijke gebit dat daar het gevolg van is, wel een probleem werd gevonden. Met het verminderen van tanderosie als motivatie, lukte het een grote groep vrouwen om hun kinderen minder frisdrank te geven. Dat leidde ook tot minder overgewicht.

 

Ideeën voor oplossingen

  • Persoonlijke coaching: In een situatie met allerlei problemen is het lastig om verstandige en gezonde keuzes te maken. Daarom moet persoonlijke aandacht en coaching toegankelijk zijn, ook en juist voor mensen met een lager inkomen en een lager opleidingsniveau.
  • Aansluiten: Verschillende (groepen) mensen hebben verschillende mogelijkheden en vinden andere dingen belangrijk. Daarom werkt het niet om éénzelfde aanpak van buitenaf op te leggen. Het werkt beter om in gesprek te gaan met mensen en gezamenlijk oplossingen te bedenken.
  • Sociale samenhang: Zorg voor ruimtes in woonwijken waar mensen elkaar laagdrempelig kunnen ontmoeten en waar ook professionals gemakkelijk met bewoners in gesprek kunnen.
  • Onderlinge steun in groepen: het faciliteren van de ontmoeting van groepen mensen met vergelijkbare problemen of met vergelijkbare doelen maakt onderlinge steun mogelijk, ook voor mensen die zelf geen steunend netwerk hebben. Dit maakt verstandige en gezonde keuzes gemakkelijker en draagt bij aan het welbevinden.
  • Financiële drempel voor zorg verkleinen: De minima-polissen moeten in ieder geval behouden worden. Denk aan een Utrechtse Volksverzekering.
  • Basisinkomen: Zorgen voor voldoende inkomen voor iedereen, om stress over geld te verminderen.
  • Speelsere wijken die uitnodigen tot bewegen: Richt wijken speelser in, zodat bewoners uitgenodigd worden om op allerlei manieren te bewegen.
  • Lokale actie: Een actie in wijken, zoals de daily mile, waarbij alle bewoners worden uitgenodigd om te bewegen.
  • Fietsen stimuleren: Bewoners stimuleren om vaker de fiets te nemen met goede fietspaden, veilige oversteken en voldoende fietsparkeerplekken. Concreet: autoparkeerplekken bij supermarkten vervangen door fietsparkeerplekken.
  • Bewegen stimuleren met rolmodellen: Rolmodellen, bijvoorbeeld uit de sport, inzetten om bewegen te stimuleren.
  • Gezonde kantines: Scholen en sportverenigingen stimuleren om gezonde kantines te creëren, bijvoorbeeld door een uitruil: gratis zonnepanelen als de snoepautomaat verdwijnt.
Advertentie